پترولوژی و مدل بندی ژئوشیمیایی بازالت های منشوری جنوب غرب سلماس

بازالت های جنوب غرب سلماس به سن کواترنری بر روی رسوبات دشت سیلابی قدیمی در مرز زون سنندج- سیرجان و ارومیه- دختر رخنمون دارند. این سنگ ها به صورت منشورهای بازالتی و اسکوری گسترش یافته اند. مطالعات پتروگرفی و ژئوشیمی نشان داد که، سنگ های منطقه شامل لامپروفیرهای کامپتونیتی، لامپروفیرهای آلایش یافته، آلکالی بازالت، تراکی بازالت و تراکی آندزیت هستند و آنها ماهیت آلکالن دارند. عمده کانی های تشکیل دهنده لامپروفیرها، کلینوپیروکسن (از نوع اوژیت و دیوپسید) همراه با کانی های فرعی بیوتیت و آمفیبول می باشد. انواع بازالتی، تراکی بازالتی و تراکی آندزیتی، علاوه بر دو نوع پیروکسن، بیوتیت، آمفیبول و کانی های کدر، حاوی بلورهای خودشکل پلاژیوکلاز نیز هستند. همه نمونه های سنگی دارای بافت پورفیری، گلومروپورفیری و آمیگدالوئیدال می باشند. وجود بیگانه بلورهایی مانند کوارتز گرد شده با حواشی واکنشی پیروکسن دار و پلاژیوکلاز گرد شده، تغییرات نورم نمونه ها، همراه با تغییرات در عناصر فرعی و کمیاب و نسبت های آنها بیانگر آلایش با پوسته قاره ای است. نمودارهای عنکبوتی بهنجار شده به گوشته اولیه نشان می دهد که ماگمای مادر این سنگ ها از یک گوشته غنی از عناصر ba، th، u و lree و فقیر از ta، nb، hf، hfse و rb نشأت گرفته است. بالا بودن نسبت های lan/ybn، lan/smn و smn/ybn، رخداد اسپینل، دیوپسید و اوژیت و طبیعت آلکالن همه نمونه ها و همچنین محاسبات درصد ذوب بخشی بر اساس ضرایب توزیع، بیانگر یک فرایند ذوب حدود 1 تا 7 درصدی از یک گوشته با ترکیب اسپینل لرزولیت است. بر اساس ضرایب توزیع در کانی های مختلف، عناصر لیتوفیل متحرک با شعاع یونی بزرگ (lile) و سرب عمدتاً بوسیله آمفیبول، بیوتیت و کلینوپیروکسن اوژیتی، عنصر خاکی نادر (ree) بوسیله آمفیبول، کلینوپیروکسن و کمتر بیوتیت، عناصر نامتحرک با پتانسیل یونی بالا (hfse) بوسیله آمفیبول، کلینوپیروکسن و کمتر بیوتیت و عناصر سری اول فلزات واسطه در جدول تناوبی، بسته به سنگ و عنصر مورد مطالعه بوسیله بیوتیت، آمفیبول، ارتوپیروکسن، الیوین و کلینوپیروکسن در طول تبلور کنترل می شده اند. پس از اتمام فرورانش نئوتتیس به زیر ایران مرکزی، شکست در بقایای پوسته اقیانوسی در زیر زون تصادمی عربی- اوراسیا تحت شرایط درون صفحه ای اتفاق افتاد. فشار مایل از صفحه عربی و گسترش عملکرد گسل های امتداد لغز راستگرد که با شکست بقایای پوسته اقیانوسی توسعه یافته اند، باعث کاهش فشار گردید و در نتیجه ذوب کاهش فشاری در گوشته رخ داد. تقدم و تاخر این فرایندها باعث شد تا نمونه های مورد مطالعه ماهیت درون صفحه ای با دخالت عناصر فرورانشی را نمایش دهند. مذاب های گوشته ای حاصل در امتداد همین سیستم های گسلی فوران نمودند.